Blog

19 juli 2014

Na het overlijden van mijn vader schreef ik het gedicht ‘maar jij’.
Het vliegtuig verre onbekenden komt ineens verbijsterend dichtbij.

tekening Willemien Min
uit: Maar jij, Querido 2004

maar jij

een lichaam
levenloos dichtbij
zegt meer
dan een vliegtuig onbekenden
verdwenen in de mist
een dorp gestold in lava
een zee hoog opgestuwd
een stad aardbevend
machteloos opzij geduwd
lawine, storm of regen
honderden vermist
verre doden kan ik tegen
stemmen niet gehoord
en samen nooit gezwegen
maar jij

 

23 mei

Mijn achternichtje Jub-Eline

Je zou het niet zeggen, maar Jubelientje is bijna 23. In 1991 verscheen ze voor het eerst in een boek. In klad heette ze nog Anne, dat vond ik mooi klinken. Maar eigenlijk zocht ik een naam waarvan je ging juichen en jubelen… Jubelientje! Die naam bestond nog niet. Ik werd er vrolijk van. Helemaal toen Philip Hopman haar met elastieken beentjes tekende zonder knieën.

Jubelientje is een heel eigen leven gaan leiden. Een kinderopvang kreeg haar naam, een lammetje en katten en konijnen. In de laatste Kinderboekenweek stond er een meisje voor me – of ik “Voor Jubelien” in haar boek wilde schrijven, zonder “tje” want ze heette Jubelien en ze was al groot.
En deze week kreeg ik een foto van mijn achternichtje Eline – ze lijkt op onze ster en haar naam zit er helemaal in: Jub-Eline!

Jubelientje is op dezelfde dag jarig als onze dochter die lange tijd het enige kleinkind in de familie was. Ze had acht opa’s en oma’s en die gaven al hun liefde aan dat ene meisje. Niets was te dol. Alles kon. Van die acht (over)grootouders maakte ik één super-oma die in het echt ook bij ons om de hoek woonde.
Jubelientje is een bijzonder kind. Ze is nog ongeveer even groot als in 1991. Maar haar hoed is langzaamaan gegroeid tot maatje karrenwiel.

21 mei

Gisteren zat ik in de jury van de landelijke pabo-voorleeswedstrijd, georganiseerd door de Stichting Lezen. Van de 42 pabo’s hadden er 39 meegedaan aan de voorrondes – dat is een mooie score. Elke provincie werd door een kandidaat vertegenwoordigd: acht vrouwen en vier mannen. En ze lazen erg mooi voor allemaal. De zaal met stage-klassen en mede-studenten luisterde doodstil.
Bijzonder was dat er vier mannen in de finale stonden en dat twee van hen op het podium eindigden: Joy de Wilde uit Limburg werd derde en Erik van der Berg uit Groningen werd tweede. Als jury hebben we eventjes overwogen om drie mannen te bekronen, om voor het eerst een man tot pabo-voorleeskampioen uit te roepen… maar die gedachte verdween al snel weer van tafel. Want unaniem zetten we Romy van Mierle van pabo Windesheim uit Zwolle op de eerste plaats. Met haar prachtige stem pakte ze de hele zaal in.

Er werd eerst voorgelezen uit boeken die in de historische canon staan. Spannende stukken meestal, over oorlog en brandmerken en watersnoodramp. De nummers één en twee lazen fragmenten uit Slavenhaler van Rob Ruggenberg, de nummer 3 uit Ik kan nog steeds niet vliegen van Anna Woltz. Iedereen las onvoorbereid ook nog een fragment uit Groeten van Leo van Martine Letterie.
Voorlezen, voorlezen, voorlezen, zeg ik altijd als ik op pabo’s kom – als je dat goed doet, word je er onsterfelijk van.

13 mei

Sommige mailtjes geven zo’n veilig gevoel – pure poëzie à la ‘de dag die je wist dat zou komen’.

“…op uw te openen
vul deze proces
we streven in het maken van ervoor…”

1 mei

Al vierhonderd jaar wonen er Hagens in mijn geboortedorp ’s-Graveland. Aan de slootkant van het lintdorp stonden vroeger de arbeidershuizen, aan de andere kant lagen de landgoederen die in de 17de eeuw door Amsterdamse regenten zijn aangelegd. Zo’n buitenplaats was een gouden handel. Het zand werd afgegraven en per trekschuit naar Amsterdam vervoerd – er werden grachtenpanden op gebouwd. En met het huisvuil waarmee de boten terugkeerden werd het land weer volgestort.
Mijn vader woonde de eerste jaren van zijn leven op zo’n buitenplaats, op Sperwershof. Niet in het grote huis, maar boven de garage, want mijn opa was in dienst als chauffeur-dienstbode-tuinman bij de familie Roëll. Voor de kinderen Roëll ging opa door het leven als ‘oom Jan’ – hij stond altijd klaar en poetste wekelijks de schoenen.

Mijn vader vertelde graag over Sperwershof, en dan met name over de bezoekjes van prins Hendrik. De man van koningin Wilhelmina had als bijnaam Zwijnen Heintje, omdat hij gek was op jagen. Hij hield ook van een stevige slok en werd af en toe laveloos langs de oprijlaan gevonden. Dan haalde opa zijn kruiwagen uit de schuur, laadde Hendrik erin, en kruide hem persoonlijk naar de voordeur.
In 1929 was opa 25 jaar in dienst op Sperwershof en kreeg hij een zilveren kettinghorloge cadeau. Toen hij er 40 jaar werkte kreeg hij “voor trouwen dienst aan de familie Roëll” een penning van de Maatschappij voor den werkenden stand. Ze liggen beide op de boekenplank boven mijn bureau.

In de 20ste eeuw stonden er in ’s-Graveland ook ‘gewone’ huizen aan de landgoederenkant. In het kleinste van die huisjes ben ik geboren; het had halfsteens muren en was eigendom van een cafébaas. Vanuit het slaapkamertje zag ik weilanden tot aan de bosrand een kilometer verderop. Als er geploegd was, zocht ik naar witstenen pijpenkopjes en scherven aardewerk – ik was blij met de restanten Amsterdams vuil.
Mijn vader en mijn opa hebben altijd hard moeten werken. Het eelt stond op hun handen – bij mij zit het zelfs niet op de toppen van de vingers waarmee ik dit stukje typ.

4 april

Regelmatig zoek ik naar woorden. Niet voor een gedicht of een verhaal, maar omdat ik niet weet hoe ik reageren moet. Bijvoorbeeld als een moeder me in een boekhandel aankijkt en zegt: “Dus u bent de meneer waarmee mijn dochter al wekenlang naar bed gaat. Ik herken uw stem”. En dan een beetje te hard, voor iedereen verstaanbaar. Maar kan ik het helpen dat dochterlief avond aan avond met een luisterboek van Jubelientje in slaap wil vallen. “Ja sorry,” zeg ik dan, “ik lees de verhalen zelf voor. Krijgt ze er nachtmerries van?”

Als je een luisterboek inspreekt, heb je geen idee waar je stem zal gaan klinken. Op snelwegen en campings, in hotels en op scholen, onder de dekens, in een stal – ze slepen je overal heen.
Deze week belde mijn nichtje uit Duitsland op. Eline, haar dochter van vijf, ontdekt alle letters en is op dit moment verslaafd aan het luisterboek Jubelientje leert lezen. Mijn nichtje zei: “Je komt ineens wel heel vaak voorbij. Eline mocht ons eerste lammetje van dit jaar een naam geven. Dus er springt nu ook een Jubelientje-Jubelinchen door de wei.”

Rest mij om te zeggen dat bij Querido net het luisterboek Jubelientje speelt vals is uitgekomen – ik lees het zelf voor.