Geen categorie

De Kinderboekenweek zit erop. Een overzicht:
10 dagen klassenbezoeken samen met Monique (in aparte klassen), een dag alleen op stap, een dag beeldbellen met 3 klassen vanaf mijn werkzolder, een pabo-lezing geannuleerd. Eibergen, Rekken, Beltrum, Oud-Beijerland, Volendam en Klarenbeek. In de goed voorbereide klassen werd zelden naar mijn lievelingskleur gevraagd.

Alles was voorbeeldig georganiseerd door De Schrijverscentrale, waarvoor dank.
Mag ik even opscheppen met het eerste deel van een stukje in het AD?

Juni 1979 fietste ik bloednerveus naar Uitgeverij Kosmos op de Herengracht. Ik kreeg drie minuten om uitgever Josephine Vonk te spreken. Ik wilde haar per se zelf mijn eerste manuscript overhandigen – het leek me beter dat ze mijn gezicht bij de verhalen voor zich zag dan een postzegel. Een jaar later verscheen mijn debuut, Elke dag een hokje, met illustraties van Ietje Rijnsburger.

Er volgden wat recensies in allerlei kleuren en maten:
In de Lektuurgids noemde M. De Bruijne het “een fijn boek dat menig
lezertje van om en bij de zeven zal boeien”.
In de NBLC-aanbiedingstekst stond: “Eentonige verhaaltjes. Er gebeurt weinig…”
Klas 3 en 4 van de Chr. School in Elden sprak dat laatste tegen. In hun recensie in het AD stond: “Wij vonden het een leuk boek, omdat er zoveel gebeurt. Het enige wat we minder leuk vonden, was het slot. We hadden verwacht dat Sjoerds vader thuis zou komen…”
Ze konden niet weten dat ik al aan een tweede deel was begonnen om aan die wens te voldoen. En dat ik zou blijven schrijven. Sinds 1987 fulltime, en nu, in 2020 ben ik dus 40 jaar schrijver en geeft Querido een bloemlezing uit met 40 Jubelientjeverhalen: De mooiste Jubelientjes. Feestjes moet je vieren.

Laatst gaf ik een poëzielezing op een pabo. Doel was om allerlei lesideeën te geven om met poëzie aan de slag gaan in de praktijk. Dat was ook wel nodig, want de eerstejaars studenten lazen nauwelijks, begreep ik, en zeker geen poëzie.
De les ging goed, maar… ongeveer 40% van de studenten was afwezig – het volgen van (gast)colleges bleek op de Hogeschool niet verplicht te zijn, en dat verwondert mij. Over leesvaardigheid bestaan nogal wat zorgen de laatste tijd. Je verwacht dat een pabo professionals aflevert, dat je (klein)kind in de klas komt bij een leerkracht die op de hoogte is van jeugdliteratuur en rijk taalonderwijs kan geven.
Op de pabo die ik bezocht werd hardop getwijfeld aan de leesvaardigheid van de studenten. Een docent vertelde dat veel studenten grote moeite hadden om een simpel betoog te lezen en te begrijpen. Anderhalf A4’tje bleek te veel van het goede, maar dat ene zinnetje over het weg mogen blijven bij colleges konden ze kennelijk wel goed aan. Leve de vrijblijvendheid?

Een hbo/pabo “vult” de opleiding met onderdelen die van belang geacht worden voor de toekomstige beroepspraktijk. Van toekomstige leerkrachten mag je in deze tijd van ontlezing verwachten dat ze op de hoogte zijn van het boekenaanbod, van prentenboeken, poëzie en (non)fictie. Onderdeel van hun werk wordt dat ze in hun eigen klassen boeken en lezen stimuleren, en zo de woordenschat van de leerlingen verrijken. Zonder kennis van zaken, en zonder taal kom je niet zo ver.
Wil je je (klein)kind in een klas hebben bij een leerkracht die dit onderdeel van het vak niet beheerst? Of anders gezegd: voel je je veilig in de auto bij een chauffeur die bij het rijexamen alleen de vierkante verkeersborden hoefde te kennen? Ikke nie.

VRAGEN:
• Is het op meer pabo’s zo georganiseerd dat lessen niet verplicht zijn?
• Zou je je kind in de klas willen hebben bij een leraar die zelf niet leest?
• Neem je als directie van een pabo je eigen opleiding wel serieus als je dit verzuim van (gast)colleges toestaat?

Gisteren gaf ik via de onvolprezen Schrijverscentrale mijn laatste poëzielessen van dit jaar, ik bezocht de brugklassen van een school voor voortgezet onderwijs in Laren om de liefde voor poëzie over te brengen. In gedichten (en verhalen) staat zoveel moois. Dat vindt minister van Engelshoven ook. ‘Lezen is prachtig!’ zegt ze, en in het kader van het dalende leesplezier belooft ze op korte termijn een publicatie aan alle scholen over wat werkt om het leesonderwijs te verbeteren. Mooi. Als ze ook maar verwijst naar De Schrijverscentrale, een organisatie waar honderden schrijvers en illustratoren te boeken zijn. Tijdens een schoolbezoek krijgen leerlingen een inkijkje in de achtergronden van de verhalen, en en passant worden de docenten frisse lesideeën aangereikt.

Een schrijver in de klas… dat werkt! De boeken van de schrijvers zijn na een klassenbezoek vaak niet aan te slepen. Leesplezier? Leeshonger past beter.
Dus als ik de minister een advies mag geven: laat alle scholen weten dat er een Schrijverscentrale bestaat, en zorg ervoor dat scholen auteurs uit kunnen nodigen. Mocht de minister zelf willen ervaren hoe het werkt, ze is van harte welkom om een keer een les bij te wonen.

Een tijd geleden moest ik in de bibliotheek van Urk optreden. Ik liep over de jeugdafdeling naar het zaaltje. Tussen de boekenkasten zaten opvallend veel kinderen te lezen. Tientallen. Op de grond, op krukjes, aan tafels. En allemaal in opperste concentratie.
‘Is het altijd zo druk hier?’ vroeg ik aan de bibliothecaris.
‘Meestal wel,’ fluisterde ze. ‘Maar je moet ook even kijken wát de kinderen lezen: alleen maar boeken met een rode stip op de rug. Vanwege het geloof mogen ze die boeken van hun ouders niet mee naar huis nemen, en zo’n leenverbod maakt nieuwsgierig, dus dan lezen ze die rode-stip-boeken hier.’
Aan deze Urkse vorm van leespromotie bij kinderen heeft Tommy Wieringa deze week een aantrekkelijke vorm toegevoegd. Niet alleen boeken verbieden, maar ook verstoppen. En zo komt het met het lezen helemaal goed.

Er dreigen opnieuw bibliotheken te verdwijnen. Volgens sommigen is dat geen probleem, omdat er ter vervanging bibliotheken op scholen worden ingericht. Zo’n dBos (Bibliotheek op school) is makkelijk bereikbaar voor kinderen, maar heeft als nadeel onder andere dat hij tijdens schoolvakanties gesloten is. Daarnaast is het de vraag of kinderen in zo’n dBos aan hun trekken komen wat boekkeuze betreft. In 210 van dergelijke schoolbibliotheken is dat laatste onderzocht.

Conclusies:
• een groot deel van de dBos heeft een veel te kleine collectie in huis;
• er is geen dBos te vinden die voldoet aan de gestelde normen wat betreft variatie in de collectie: vooral prentenboeken, vrijleesboeken en dichtbundels ontbreken – zie onderstaande grafiek.

Bij de norm zelf kun je ook de nodige vraagtekens zetten, bijvoorbeeld bij het aantal poëziebundels. Een goede dBos zou per 100 bovenbouwboeken één dichtbundel in huis moeten hebben. Eén? Ja, één! En per 100 onderbouwboeken 2,5 dichtbundel. Da’s dus 3,5 dichtbundel per 200 boeken… Maar wat blijkt? 66% van het aantal bibliotheken op school haalt zelfs die drie-en-een-halve dichtbundel niet.

Gezien de toenemende laaggeletterdheid zou je bibliotheken zeker niet moeten sluiten. Een bibliotheek op school kan een toevoeging zijn, geen vervanging, maar dan moet de collectie wel een volwaardig menu bieden. Poëzie hoort thuis op de Schijf van Vijf, schreef dichter Anke Herder. Voor een volledig menu moet de dBos-poëzienorm hoognodig aangepast worden, want wat je niet proeft, leer je niet eten.

Naar optimale jeugdcollecties in bibliotheken en op scholen
Onderzoek in opdracht van Stichting Lezen en de Koninklijke Bibliotheek
Uitgevoerd door Probiblio en Pleiade Management & Consultancy